(Bài 18 trong chuỗi “Nâng tầm Sức cạnh tranh Doanh nghiệp Việt qua Thiết kế và Phát triển Sản phẩm Chuyên nghiệp”)
Chào mừng các bạn đến với phần cuối cùng trong loạt bài về Giai đoạn Tạo lập Concept Sản phẩm! Trong PDD#16, chúng ta đã học cách phân rã bài toán thiết kế phức tạp thành các chức năng con. Tiếp đó, PDD#17 đã hướng dẫn các phương pháp tìm kiếm giải pháp tiềm năng cho từng chức năng con đó, cả từ nguồn bên ngoài lẫn sức sáng tạo nội bộ.
Giờ đây, chúng ta đang có trong tay một “thư viện” các mảnh ghép – các phương án kỹ thuật, công nghệ khả thi cho từng phần của sản phẩm. Nhưng làm thế nào để “lắp ráp” những mảnh ghép này lại thành các bức tranh tổng thể – các concept sản phẩm hoàn chỉnh, đa dạng và có tiềm năng? Bài viết này sẽ giới thiệu Bước 3 (Khảo sát Hệ thống) và Bước 4 (Nhìn lại Quá trình) trong quy trình tạo concept, giúp chúng ta thực hiện việc tổ hợp giải pháp một cách có hệ thống và hoàn thiện danh sách concept trước khi chuyển sang giai đoạn đánh giá.
Bước 3: Khảo sát Hệ thống – Tổ hợp các Mảnh ghép Giải pháp
Mục tiêu của bước này là kết hợp một cách có phương pháp các giải pháp con đã tìm được ở Bước 2 để tạo ra nhiều concept sản phẩm hoàn chỉnh khác nhau, đồng thời tiếp tục sàng lọc bớt những phương án yếu kém. [source: 1874-1876]
3.1. Công cụ 1: Cây Phân loại (Classification Tree) – Tinh lọc “Nguyên liệu”
Trước khi bắt tay vào việc “lắp ráp” các giải pháp từ nhiều chức năng khác nhau, chúng ta nên rà soát và tinh lọc lại danh sách các giải pháp tiềm năng cho từng chức năng con riêng lẻ. Cây Phân loại là một công cụ trực quan hữu ích cho việc này. [source: 1885]
Cách thực hiện:
- Chọn một chức năng con (ví dụ: “Làm mát không khí”).
- Vẽ một “cây” với gốc là tên chức năng, các nhánh lớn là các nhóm giải pháp chính (ví dụ: Chuyển pha, Làm mát trực tiếp, Bơm nhiệt điện…).
- Tiếp tục chia nhỏ các nhánh thành các giải pháp cụ thể hơn (ví dụ: Nhánh “Chuyển pha” có thể chia thành “Phun sương”, “Màng bay hơi”…).
- Đánh giá từng nhánh (giải pháp) dựa trên các tiêu chí cơ bản như tính khả thi kỹ thuật sơ bộ, chi phí ước tính, độ phức tạp, sự phù hợp với các ràng buộc của dự án…
- “Chặt bỏ” (prune) những nhánh/giải pháp rõ ràng là không khả thi, quá tốn kém, hoặc không phù hợp. [source: 1886]
Ví dụ, với chức năng làm mát của quạt Q.AIR, việc phân tích Cây Phân loại có thể giúp loại bỏ sớm các phương án dùng chip Peltier (hiệu suất thấp) hay Laser (chưa thực tế), chỉ giữ lại các nhánh khả thi hơn như Phun sương hay Màng bay hơi để xem xét kết hợp ở bước sau. [source: 1888-1893]
Lưu ý: Ở bước này, có thể kết hợp Cây Phân loại với việc lập bảng phân tích Ưu/Nhược điểm đơn giản cho từng giải pháp con để việc đánh giá và sàng lọc được dễ dàng hơn. [source: 1877, 1882-1884, 1887]
3.2. Công cụ 2: Bảng Kết hợp (Combination Table) – “Lắp ráp” Concept Hoàn chỉnh
Sau khi đã tinh lọc được danh sách các giải pháp tiềm năng nhất cho từng chức năng con, Bảng Kết hợp là công cụ chủ đạo để tổ hợp chúng lại một cách có hệ thống, tạo ra các concept sản phẩm hoàn chỉnh. [source: 1894-1895]
Cách thực hiện:
- Lập bảng: Tạo một bảng với các cột tương ứng với các chức năng con quan trọng nhất của sản phẩm (đã xác định ở Bước 1 – Phân rã Vấn đề).
- Liệt kê giải pháp: Dưới mỗi cột chức năng, liệt kê các phương án giải pháp khả thi đã được sàng lọc (từ Bước 2 và Cây Phân loại). Nên giới hạn khoảng 2-4 giải pháp tốt nhất cho mỗi chức năng để bảng không quá phức tạp.
- Tạo Concept bằng cách kết hợp: Mỗi concept sản phẩm hoàn chỉnh được tạo ra bằng cách lựa chọn một giải pháp từ mỗi cột (hoặc các cột liên quan) và kết hợp chúng lại với nhau. Về lý thuyết, số lượng concept có thể tạo ra bằng tích số các giải pháp ở mỗi cột. Tuy nhiên, cần loại bỏ những tổ hợp rõ ràng là mâu thuẫn hoặc không khả thi về mặt kỹ thuật.
Ví dụ, với quạt Q.AIR (tham khảo bảng trong Chương 8 [source: 1905]):
- Cột “Làm mát”: [Tấm trao đổi nhiệt], [Hơi nước], [Đá khô]
- Cột “Quạt gió”: [Quạt trực tiếp], [Quạt ly tâm]
- Cột “Lọc không khí”: [Tấm lọc thô], [Ion âm], [Than hoạt tính]
- Cột “Vận chuyển nước”: [Bơm trực tiếp], [Áp lực vòi]
Một concept có thể là: [Tấm trao đổi nhiệt] + [Quạt ly tâm] + [Ion âm] + [Bơm trực tiếp]. Một concept khác có thể là: [Hơi nước] + [Quạt trực tiếp] + [Tấm lọc thô] + [Bơm trực tiếp]… Cứ như vậy, chúng ta tạo ra một loạt các concept khác nhau bằng cách tổ hợp các giải pháp con. [source: 1898-1903]
Mục tiêu của bước này là tạo ra khoảng 10-20 concept sản phẩm khả thi, đủ đa dạng về mặt giải pháp để có thể đưa vào đánh giá và lựa chọn ở giai đoạn sau. [source: 1896-1897]
Bước 4: Nhìn lại Quá trình và Kết quả (Reflect on the Process)
Sau khi đã tạo ra được một danh mục các concept tiềm năng thông qua Bảng Kết hợp, đừng vội vàng chuyển sang bước đánh giá chi tiết. Hãy dành thời gian để cả đội ngũ cùng nhìn lại (Reflect) toàn bộ quá trình và kết quả đã đạt được. [source: 1907] Đây là bước kiểm tra chất lượng quan trọng.
Một số câu hỏi cần đặt ra trong bước này: [source: 1908-1915]
- Tính đầy đủ và đa dạng: Danh sách concept đã đủ nhiều và bao phủ hết các hướng giải pháp tiềm năng chưa? Có tổ hợp nào bị bỏ sót không?
- Tính phù hợp: Các concept được tạo ra có còn bám sát nhu cầu khách hàng, Tuyên bố Nhiệm vụ và Thông số Kỹ thuật Mục tiêu ban đầu không?
- Tính rõ ràng: Các concept đã được mô tả đủ rõ ràng (qua phác thảo, ghi chú) để có thể đánh giá ở bước sau chưa?
- Những điểm chưa chắc chắn: Có những rủi ro về kỹ thuật, chi phí hoặc sản xuất nào liên quan đến các concept này cần được lưu ý hoặc nghiên cứu thêm không?
- Bài học kinh nghiệm: Quá trình tạo concept vừa qua có giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bài toán không? Có cần điều chỉnh lại cách phân rã chức năng hay tìm kiếm thêm giải pháp không?
- Tiềm năng tương lai: Trong số các concept này, có cái nào mang tiềm năng phát triển thành một nền tảng (platform) cho các sản phẩm khác trong tương lai không?
Việc trả lời các câu hỏi này giúp đội ngũ đảm bảo rằng danh sách concept cuối cùng thực sự chất lượng, đa dạng và sẵn sàng cho giai đoạn sàng lọc, lựa chọn kỹ lưỡng hơn (sẽ tìm hiểu trong PDD#20).
Hoàn tất Giai đoạn Tạo lập Concept
Như vậy, qua 3 phần (từ PDD#16 đến PDD#18), chúng ta đã đi qua các bước cốt lõi của Giai đoạn Tạo lập Concept: từ việc hiểu rõ và phân rã bài toán, tìm kiếm các mảnh ghép giải pháp, đến việc tổ hợp chúng một cách hệ thống và cuối cùng là nhìn lại để hoàn thiện.
Kết quả của toàn bộ quá trình này không phải là một concept duy nhất, mà là một danh mục (portfolio) các concept sản phẩm tiềm năng, mỗi concept đại diện cho một hướng tiếp cận giải pháp khác nhau, đã được cân nhắc sơ bộ về tính khả thi và phù hợp.
Việc áp dụng các công cụ như Cây Phân loại, Bảng Kết hợp và đặc biệt là duy trì tinh thần phản biện, đánh giá liên tục trong suốt quá trình đòi hỏi kỹ năng và phương pháp luận. MES LAB, với kinh nghiệm triển khai RDI Framework, có thể hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện giai đoạn tạo lập concept một cách hiệu quả, đảm bảo tạo ra các phương án thiết kế chất lượng và tối ưu.
Kết luận
Tạo lập concept không chỉ là vẽ vời ý tưởng, mà là một quá trình tư duy và cấu trúc giải pháp có hệ thống. Bằng cách sử dụng các công cụ như Cây Phân loại để sàng lọc giải pháp con và Bảng Kết hợp để tổ hợp chúng thành các concept hoàn chỉnh, cùng với bước nhìn lại và đánh giá cuối cùng, đội ngũ phát triển sản phẩm có thể tạo ra một danh mục các phương án thiết kế tiềm năng, đa dạng và chất lượng.
Đây là bước đệm vững chắc trước khi bước vào giai đoạn thử thách nhưng cũng đầy thú vị tiếp theo: đánh giá, lựa chọn và tối ưu hóa concept tốt nhất.
Câu hỏi thảo luận: Khi có nhiều phương án kỹ thuật cho các bộ phận khác nhau của sản phẩm, đội ngũ của bạn thường kết hợp chúng lại thành các phương án thiết kế tổng thể như thế nào?
Sau khi đã có danh mục các concept tiềm năng, làm thế nào để lựa chọn ra concept tối ưu nhất? Bài viết PDD#20 sẽ giới thiệu các kỹ thuật Sàng lọc và Chấm điểm Concept. Nhưng trước đó, PDD#19 sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về hành trình tiếp theo: từ Concept đến Mẫu thử và Kiểm định.
Bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về các kỹ thuật tạo lập và hệ thống hóa concept sản phẩm? Liên hệ MES LAB (Dong-Han) để được hỗ trợ.
[…] các bài viết từ PDD#16 đến PDD#18, chúng ta đã cùng nhau khám phá Giai đoạn Tạo lập Concept Sản phẩm – quá […]
[…] các bài viết trước (từ PDD#16 đến PDD#18), chúng ta đã đi qua hành trình tạo lập concept sản phẩm: từ việc phân rã vấn […]