PDD#04: Những lầm tưởng phổ biến về Phát triển Sản phẩm tại Doanh nghiệp Việt

Lầm tưởng #1: “Chỉ cần có Ý tưởng Hay là Đủ 90% Thành công!”

Đây có lẽ là lầm tưởng phổ biến nhất. Ai cũng thích những ý tưởng mới lạ, đột phá. Khi có một ý tưởng “lóe sáng”, nhiều người dễ dàng tin rằng phần khó nhất đã xong, việc còn lại chỉ là “làm ra nó”. Chính Steve Jobs cũng từng chỉ ra “căn bệnh” này tại Apple thời kỳ ông vắng mặt: họ nghĩ ý tưởng tốt là 90% thành công. [source: 1780]

Tại sao sai? Thực tế hoàn toàn ngược lại. Ý tưởng, dù hay đến mấy, cũng chỉ là điểm khởi đầu, chiếm một phần rất nhỏ (có thể chỉ 10% hoặc ít hơn) trong thành công của sản phẩm. Câu chuyện về Evernote [source: 1570-1577] là minh chứng: một ứng dụng ghi chú đột phá ban đầu nhưng đã chững lại và có nguy cơ thất bại vì không duy trì được sự đổi mới và cải tiến trong quá trình *thực thi*. Ngay cả Apple thời kỳ khủng hoảng cũng có vô số sản phẩm (ý tưởng) nhưng sự thiếu tập trung và quy trình yếu kém đã suýt nhấn chìm công ty. [source: 1591-1597, 1782-1784]

Góc nhìn đúng:

Ý tưởng là cần thiết, nhưng quá trình hiện thực hóa ý tưởng – bao gồm việc nghiên cứu kỹ lưỡng, thiết kế chi tiết, thử nghiệm nghiêm ngặt, tối ưu hóa cho sản xuất, xây dựng chiến lược marketing phù hợp và quản lý dự án hiệu quả – mới là yếu tố quyết định thành bại. Một ý tưởng “trung bình” được thực thi xuất sắc còn có giá trị hơn nhiều một ý tưởng “thiên tài” nằm trên giấy hoặc được triển khai cẩu thả.

Lầm tưởng #2: “Cứ Copy Sản phẩm ‘Hot’ của Nước ngoài là Thắng!”

Đi tắt đón đầu bằng cách sao chép các mô hình, sản phẩm thành công từ nước ngoài là một cách tiếp cận khá phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt khi doanh nghiệp cảm thấy yếu thế về công nghệ hoặc thiếu ý tưởng gốc. Logic có vẻ hợp lý: sản phẩm đã thành công ở thị trường khác, tại sao lại không thành công ở Việt Nam?

Tại sao sai? Lầm tưởng này bỏ qua yếu tố cực kỳ quan trọng: bối cảnh địa phương. Câu chuyện thất bại của café lon tại Việt Nam giai đoạn đầu [source: 541-558] là một ví dụ điển hình. Một sản phẩm tiện lợi, thành công rực rỡ ở Hàn Quốc (do nhịp sống nhanh, văn hóa “to-go”) lại không thể bén rễ ở Việt Nam thời điểm đó, nơi người tiêu dùng vẫn chuộng trải nghiệm thưởng thức café tại quán với giá cả phải chăng hơn. Sự khác biệt về văn hóa tiêu dùng, thói quen sinh hoạt, điều kiện kinh tế, hạ tầng, kênh phân phối… giữa các thị trường là rất lớn.

Góc nhìn đúng:

Học hỏi từ các sản phẩm thành công trên thế giới là cần thiết, nhưng tuyệt đối không nên sao chép một cách máy móc. Doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ lưỡng thị trường và người tiêu dùng Việt Nam, xác định xem sản phẩm/tính năng đó có thực sự phù hợp, có giải quyết được “nỗi đau” nào của khách hàng trong nước không, và quan trọng nhất là phải “Việt hóa”, điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh và văn hóa địa phương.

Lầm tưởng #3: “Phát triển Sản phẩm là Việc của Phòng R&D/Kỹ thuật thôi!”

Như đã đề cập trong bài viết trước, đây là một rào cản lớn trong nhiều doanh nghiệp. Công việc NPD thường bị “khoán trắng” cho bộ phận R&D hoặc Kỹ thuật, trong khi các phòng ban khác như Marketing, Sản xuất, Mua hàng chỉ tham gia một cách bị động hoặc ở các giai đoạn sau.

Tại sao sai? NPD là một quy trình phức hợp đòi hỏi góc nhìn đa chiều. [source: 514, 572] Kỹ thuật có thể tạo ra một sản phẩm hoàn hảo về mặt công nghệ, nhưng nếu Marketing thấy nó không đáp ứng nhu cầu thị trường, Sản xuất thấy chi phí chế tạo quá cao, hoặc Mua hàng không tìm được nhà cung cấp phù hợp, thì sản phẩm đó vẫn thất bại. Thiếu sự tham gia sớm và tích cực của các bộ phận liên quan sẽ dẫn đến các quyết định sai lầm, thông tin thiếu sót, phải sửa đổi nhiều lần, gây lãng phí và chậm trễ.

Góc nhìn đúng:

NPD là nỗ lực chung của toàn doanh nghiệp, đòi hỏi sự hợp tác liên phòng ban chặt chẽ ngay từ những giai đoạn đầu tiên. Mỗi bộ phận mang đến kiến thức chuyên môn và góc nhìn riêng, góp phần tạo ra một sản phẩm tối ưu về mọi mặt: đáp ứng thị trường (Marketing), khả thi kỹ thuật (R&D), hiệu quả sản xuất (Sản xuất), và tối ưu chi phí chuỗi cung ứng (Mua hàng).

Lầm tưởng #4: “Làm theo Quy trình Rất Rườm rà, Mất thời gian – Cứ ‘Linh hoạt’ Tùy hứng cho Nhanh!”

Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty có quy mô nhỏ hoặc vừa, thường e ngại việc áp dụng các quy trình NPD bài bản vì cho rằng chúng cứng nhắc, quan liêu, làm chậm tiến độ. Họ ưa chuộng cách làm “linh hoạt”, “tùy cơ ứng biến”, giải quyết vấn đề khi nó phát sinh.

Tại sao sai? Sự “linh hoạt” không dựa trên nền tảng quy trình thường đồng nghĩa với sự hỗn loạn. Việc thiếu quy trình rõ ràng dẫn đến: công việc chồng chéo, trách nhiệm không rõ ràng, bỏ sót các bước quan trọng (như thử nghiệm, đánh giá rủi ro), lặp lại các lỗi sai cũ, khó kiểm soát chất lượng và tiến độ. [source: 748-757] Cuối cùng, cách làm tùy hứng này thường gây tốn kém hơn, mất nhiều thời gian hơn do phải sửa sai và làm lại.

Hãy nhìn vào thành công của Toyota: sự kỷ luật và tuân thủ các quy trình nghiêm ngặt (5S, Lean, Kaizen) chính là nền tảng cho hiệu quả sản xuất và chất lượng vượt trội của họ. [source: 758-766]

Góc nhìn đúng:

Một quy trình NPD được thiết kế tốt và phù hợp không hề rườm rà mà ngược lại, nó cung cấp lộ trình rõ ràng, giúp các nhóm làm việc hiệu quả hơn, phối hợp nhịp nhàng hơn, quản lý rủi ro tốt hơn và đảm bảo chất lượng đầu ra. Quy trình chuẩn giúp giảm thiểu sự lãng phí do làm lại, từ đó có thể còn rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường. Điều quan trọng là xây dựng một quy trình linh hoạt vừa đủ, phù hợp với văn hóa và nguồn lực của doanh nghiệp, chứ không phải áp dụng máy móc các quy trình phức tạp.