PDD#31: Xu hướng NPD (P2) – Sức mạnh từ Đám đông (Crowdsourcing)

(Bài 31 trong chuỗi “Nâng tầm Sức cạnh tranh Doanh nghiệp Việt qua Thiết kế và Phát triển Sản phẩm Chuyên nghiệp”)

Tiếp nối bài viết PDD#30 về xu hướng Hệ thống Sản phẩm-Dịch vụ (PSS), hôm nay chúng ta sẽ khám phá một xu hướng mạnh mẽ khác đang làm thay đổi cách các công ty đổi mới và phát triển sản phẩm: Crowdsourcing – Huy động Nguồn lực từ Đám đông (Cộng đồng).

Trong kỷ nguyên kết nối Internet, liệu có cách nào để một doanh nghiệp, dù quy mô lớn hay nhỏ, có thể khai thác được trí tuệ, sự sáng tạo và nguồn lực của hàng ngàn, thậm chí hàng triệu người bên ngoài tổ chức của mình? Làm thế nào để biến cộng đồng người dùng, những người đam mê, hay các chuyên gia độc lập thành một phần của quá trình Phát triển Sản phẩm Mới (NPD)? Crowdsourcing chính là câu trả lời cho những câu hỏi đó.

Crowdsourcing là gì? Đừng nhầm lẫn với Outsourcing!

Thuật ngữ “Crowdsourcing” được Jeff Howe đưa ra lần đầu vào năm 2006 trên tạp chí Wired. Nó được định nghĩa là hành động lấy một công việc thường được thực hiện bởi nhân viên hoặc nhà thầu (outsourcing) và giao nó cho một mạng lưới lớn những người không xác định (đám đông – “crowd”) thông qua một lời kêu gọi mở (open call), thường là qua Internet. [source: 4907-4910]

Điều quan trọng là phân biệt rõ Crowdsourcing và Outsourcing (Thuê ngoài): [source: 4911, 4936-4939]

• Outsourcing: Giao một công việc cụ thể cho một đối tác bên ngoài xác định (một công ty hoặc cá nhân khác) thông qua hợp đồng, với các yêu cầu đầu vào, đầu ra và trách nhiệm rõ ràng.
• Crowdsourcing: Đưa ra một thách thức hoặc lời kêu gọi mở cho một cộng đồng không xác định trước. Có thể có rất nhiều người tham gia đóng góp giải pháp/ý tưởng. Công ty thường chỉ lựa chọn và trao thưởng cho những giải pháp tốt nhất. Mức độ kiểm soát trực tiếp thấp hơn, tính bất định cao hơn, nhưng tiềm năng nhận được các giải pháp đa dạng và đột phá lại lớn hơn.

Cách Hoạt động & Các Ví dụ Thành công Điển hình

Mô hình hoạt động cơ bản của Crowdsourcing thường là: [source: 4913]

1. Công ty (Người tìm kiếm – Seeker) đưa ra một vấn đề, thách thức hoặc lời kêu gọi ý tưởng lên một nền tảng (platform) mở.
2. Cộng đồng (Đám đông – Crowd) gồm các cá nhân, nhóm quan tâm sẽ tham gia đề xuất giải pháp, ý tưởng, thiết kế…
3. Công ty đánh giá, lựa chọn các giải pháp/ý tưởng phù hợp nhất.
4. Công ty trao thưởng (tiền mặt, hợp đồng, sự công nhận…) cho những người đóng góp được chọn.

Một số ví dụ thành công nổi tiếng:

• • Innocentive: Nền tảng kết nối các công ty lớn (Seekers như P&G, NASA…) có các bài toán Nghiên cứu & Phát triển (R&D) phức tạp với một mạng lưới toàn cầu gồm các nhà khoa học, kỹ sư, chuyên gia (Solvers). Các giải pháp thành công nhận được giải thưởng tiền mặt đáng kể. [source: 4914-4918]

• • Threadless: Công ty thời trang cho phép cộng đồng gửi thiết kế áo thun. Các thành viên khác bình chọn. Những thiết kế được yêu thích nhất sẽ được sản xuất và bán. Người có thiết kế được chọn sẽ nhận thưởng. [source: 4919-4923]

• Kickstarter / Indiegogo: Các nền tảng gọi vốn cộng đồng (Crowdfunding). Các nhà sáng tạo trình bày ý tưởng dự án (sản phẩm, phim ảnh, game…). Cộng đồng sẽ đóng góp tiền để dự án thành hiện thực, đổi lại họ thường nhận được sản phẩm sớm hoặc các ưu đãi đặc biệt. Đây vừa là cách huy động vốn, vừa là cách kiểm chứng nhu cầu thị trường hiệu quả. [source: 4924-4931]

Tại sao “Đám đông” lại Tham gia? Động lực Đa dạng

Điều gì thúc đẩy hàng triệu người trên thế giới sẵn sàng bỏ thời gian, công sức và trí tuệ để tham gia vào các dự án crowdsourcing? Không chỉ đơn thuần vì tiền. Các động lực rất đa dạng: [source: 4932-4949]

• Phần thưởng Tài chính: Tiền mặt, giải thưởng, hoa hồng, cổ phần…
• Danh tiếng & Sự công nhận: Cơ hội thể hiện tài năng, xây dựng hồ sơ năng lực, được cộng đồng và các công ty lớn biết đến.
• Học hỏi & Phát triển Kỹ năng: Thử thách bản thân với những vấn đề mới, học hỏi từ những người khác.
• Niềm vui & Sự Thích thú: Tham gia vì đam mê, vì thấy vấn đề thú vị, vì tính giải trí của cuộc thi.
• Mong muốn Đóng góp & Tạo ảnh hưởng: Cảm giác được đóng góp cho một mục tiêu lớn hơn, cho một sản phẩm mình yêu thích, hoặc giải quyết một vấn đề xã hội.
• Chủ nghĩa Sản tiêu (Prosumerism): Xu hướng người tiêu dùng muốn tham gia sâu hơn vào quá trình tạo ra sản phẩm mà họ sẽ sử dụng.

Hiểu rõ các động lực này giúp doanh nghiệp thiết kế các chiến dịch crowdsourcing hấp dẫn và thu hút đúng đối tượng tham gia.

Ứng dụng Crowdsourcing trong Phát triển Sản phẩm Mới (NPD)

Crowdsourcing có thể được ứng dụng ở nhiều giai đoạn khác nhau trong quy trình NPD: [source: 4950-4968]

• • Giai đoạn Lên ý tưởng (Ideation):
    • Tổ chức các cuộc thi ý tưởng (Idea Contest) để thu thập ý tưởng sản phẩm mới từ cộng đồng.
    • Sử dụng các nền tảng “Innovation Management” để khách hàng và nhân viên cùng đóng góp và bình chọn ý tưởng.
  • Giai đoạn Phát triển Concept & Thiết kế:
    • Đưa ra các thách thức thiết kế cụ thể (Design Challenge) để cộng đồng đề xuất giải pháp kỹ thuật hoặc kiểu dáng (ví dụ: Local Motors [source: 4953-4961], Quirky [source: 4962-4966]).
    • Mời cộng đồng tham gia bình chọn, góp ý cho các mẫu thiết kế sơ bộ.

• Giai đoạn Thử nghiệm & Đánh giá (Testing & Evaluation):
  • Sử dụng cộng đồng lớn để thử nghiệm phiên bản beta của phần mềm hoặc ứng dụng.
  • Thu thập phản hồi về mẫu thử sản phẩm vật lý từ một nhóm người dùng rộng rãi thông qua các nền tảng online.
• Giai đoạn Gọi vốn & Marketing:
  • Sử dụng các nền tảng Crowdfunding như Kickstarter để huy động vốn và đồng thời đo lường sức hút của sản phẩm trước khi sản xuất hàng loạt.
  • Tận dụng cộng đồng để lan tỏa thông tin, tạo hiệu ứng marketing truyền miệng.

Cơ hội nào cho Doanh nghiệp Việt Nam?

Mặc dù còn khá mới mẻ tại Việt Nam, Crowdsourcing mở ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty vừa và nhỏ hoặc các startup có nguồn lực hạn chế:

• Tiếp cận nguồn ý tưởng đa dạng: Thu hút ý tưởng từ những người có góc nhìn khác biệt bên ngoài công ty.
• Giảm chi phí R&D ban đầu: Chỉ trả thưởng cho những giải pháp/ý tưởng tốt nhất thay vì đầu tư lớn vào đội ngũ R&D nội bộ cho mọi vấn đề.
• Tăng cường sự gắn kết khách hàng: Khiến khách hàng cảm thấy được lắng nghe và tham gia vào quá trình tạo ra sản phẩm.
• Marketing hiệu quả: Các chiến dịch crowdsourcing thành công thường tạo được hiệu ứng lan tỏa tốt.

Doanh nghiệp Việt có thể bắt đầu bằng các hình thức đơn giản như:

• Tổ chức các cuộc thi ý tưởng nhỏ trên mạng xã hội hoặc website công ty.
• Xây dựng các kênh thu thập phản hồi, góp ý thường xuyên từ khách hàng.
• Hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu thông qua các dự án mở, cuộc thi sinh viên.
• Tìm hiểu và thử nghiệm các nền tảng crowdfunding trong nước hoặc quốc tế (nếu sản phẩm hướng đến xuất khẩu).

Tuy nhiên, cần lưu ý các thách thức như quản lý chất lượng đóng góp, xử lý vấn đề sở hữu trí tuệ và xây dựng, duy trì cộng đồng tham gia.