PDD#14: Sàng lọc và Tinh chỉnh Ý tưởng: Chọn đúng “Hạt giống Vàng”

(Bài 14 trong chuỗi “Nâng tầm Sức cạnh tranh Doanh nghiệp Việt qua Thiết kế và Phát triển Sản phẩm Chuyên nghiệp”)

Ở bài viết PDD#13, chúng ta đã cùng nhau khơi nguồn sáng tạo trong giai đoạn IDEATE của quy trình PRIME, tập trung vào việc tạo ra thật nhiều ý tưởng giải pháp thông qua các nguồn cảm hứng đa dạng và kỹ thuật brainstorming hiệu quả. Kết quả của giai đoạn này thường là một “rừng” ý tưởng phong phú, từ những giải pháp quen thuộc đến những ý tưởng độc đáo, thậm chí có vẻ “điên rồ”.

Tuy nhiên, không phải ý tưởng nào cũng có thể trở thành một sản phẩm thành công. Nguồn lực của doanh nghiệp (thời gian, nhân sự, ngân sách) luôn có hạn. Do đó, bước tiếp theo và cực kỳ quan trọng trong giai đoạn IDEATE là phải sàng lọc và lựa chọn một cách có hệ thống để tìm ra những “hạt giống vàng” – những ý tưởng thực sự tiềm năng, phù hợp với chiến lược và đáng để đầu tư phát triển thành concept chi tiết.

Tại sao Phải Sàng lọc Ý tưởng? “Nhiều” không Đồng nghĩa với “Tốt”

Việc có nhiều ý tưởng là rất tốt ở giai đoạn đầu, nhưng nếu không sàng lọc mà cố gắng theo đuổi tất cả sẽ dẫn đến:

• Phân tán nguồn lực: Không thể tập trung làm tốt bất cứ ý tưởng nào. Bài học từ Apple thời kỳ khủng hoảng cho thấy việc có quá nhiều dòng sản phẩm (ý tưởng) không tập trung đã suýt đưa công ty đến bờ vực phá sản. [source: 1591-1608]
• Lãng phí thời gian và tiền bạc: Đầu tư vào những ý tưởng không khả thi hoặc không phù hợp chiến lược.
• Mất phương hướng: Đội ngũ không biết nên ưu tiên ý tưởng nào, dẫn đến sự trì trệ hoặc thay đổi định hướng liên tục.

Mục tiêu của việc sàng lọc là: [source: 1663-1664, 1668]

• Loại bỏ nhanh chóng những ý tưởng rõ ràng là yếu kém, không khả thi, hoặc không phù hợp.
• Xác định và tập trung nguồn lực vào một nhóm nhỏ những ý tưởng hứa hẹn nhất.
• Tăng khả năng lựa chọn được ý tưởng có tiềm năng thành công cao nhất để đầu tư phát triển sâu hơn.

Tiếp cận Sàng lọc Ý tưởng: Từ Bộ lọc Thô đến Đánh giá Chi tiết

Quá trình sàng lọc ý tưởng thường hiệu quả nhất khi được thực hiện theo nhiều vòng, từ những bộ lọc nhanh, mang tính định tính đến các phương pháp đánh giá chi tiết, định lượng hơn. Trong khuôn khổ bộ tài liệu RDI Toolkit (Chương 7), MES LAB giới thiệu một số phương pháp, trong đó hai công cụ hữu ích thường được sử dụng là VRIN (cho vòng sơ loại) và Ma trận Quyết định (cho vòng lựa chọn chi tiết).

Vượt lên trên Con số: Thảo luận và Tinh chỉnh

Ma trận Quyết định là một công cụ hỗ trợ mạnh mẽ, nhưng nó không phải là “viên đạn bạc”. Điểm số chỉ là một phần của câu chuyện. Điều quan trọng không kém là cuộc thảo luận của đội ngũ xung quanh kết quả đó: [source: 1685]

• Phân tích kết quả: Tại sao một ý tưởng lại được điểm cao/thấp ở một tiêu chí cụ thể? Có sự bất đồng nào trong cách đánh giá không? Điểm số giữa các ý tưởng có quá sát nhau không? [source: 1686]
• Tìm kiếm sự kết hợp tối ưu: Ý tưởng có điểm thấp tổng thể nhưng lại rất mạnh ở một vài tiêu chí quan trọng có thể đóng góp gì? Liệu có thể kết hợp những điểm mạnh của các ý tưởng khác nhau để tạo ra một giải pháp “lai” tốt hơn không? [source: 1687]
• Cảnh giác với sự “trung bình”: Một ý tưởng đạt điểm khá ở tất cả các tiêu chí (“tốt đều đều”) chưa chắc đã là lựa chọn tốt nhất. Đôi khi, một ý tưởng có điểm mạnh vượt trội ở một vài khía cạnh chiến lược (dù có thể yếu ở mặt khác) lại có tiềm năng tạo ra sự đột phá lớn hơn. [source: 1687]

Quá trình sàng lọc và lựa chọn ý tưởng đòi hỏi sự kết hợp giữa phân tích định lượng (điểm số) và tư duy phản biện, thảo luận định tính của cả đội ngũ.